Ngô Thu Trang, 18-2-2012
Theo một vài nguồn tác giả thì thuật ngữ dân
chủ có nguồn gốc đầu tiên từ Hy Lạp vào khoảng thế kỷ thứ 5 đến thứ 4 trước
công nguyên với tên gọi là quyền lực nhân dân[1].
Nhưng theo tôi dấu hiệu của thuật ngữ dân
chủ đã xuất hiện từ thời Nho giáo vào khoảng thế kỷ thứ 5 đến thứ 3 trước công
nguyên. Và Nho giáo được biết đến do
công khai phát của Khổng Tử.
Thứ
nhất, dân chủ hay được
hiểu là dân làm chủ, người dân được tham gia công việc nhà nước, công việc
chính trị. Theo như thuật ngữ ‘‘quân tử’’ của Khổng Tử thì có thể nhận định
rằng dân chủ là điều tất yếu trong xã hội.
Sở dĩ như vậy vì theo như quan điểm ‘‘chính
danh’’ của Khổng Tử thì quân tử không phải dùng để chỉ con vua hay người người
giúp việc cho vua, mà quân tử dùng để chỉ những người có tài, có đức không phân
biệt là quí tộc hay người bình dân.
Và trong thời Trung Hoa cổ đại thì xu
hướng ‘‘nhân đạo chính vi đại’’ là chủ đạo, tức là mọi học thuyết triết học đều
có xu hướng giải quyết các vấn đề chính trị[2]. Có
nghĩa là vấn đề chính trị hay nói rõ hơn là nhu cầu cai trị đất nước luôn là
mối quan tâm thường trực của các nhà triết học Trung Quốc cổ đại. Do đó người
quân tử không phải ngoại lệ, họ có tài đức và đáng phải tham gia vào công việc
quốc gia.
Do đó, chúng ta thấy được những người có
tài đức, không phân biệt tầng lớp, đều được tham gia công việc quốc gia. Vấn đề
đã được đặt ra, đó chính là những người dân bình thường, nhưng có tài đức há
chi lại không được tham gia vào công việc quốc gia?
Vậy nên một phần biểu hiện của sự dân chủ
đã được đề cập từ rất sớm ở thời Khổng Tử.
Thứ
hai, theo Khổng Tử công
thức của nhà nước nhân bản là ‘‘Tu thân, tề gia, trị quốc, bình thiên hạ’’. Do
đó việc đầu tiên là tu thân rồi cuối cùng mới đến công việc nhà nước. Vì thế một
nhà nước muốn tạo điều kiện cho nhân dân tham gia quản lý nhà nước ( dân chủ)
trước tiên phải cho người dân no ấm, sau đó là dạy họ, giáo hóa họ. Đó chính là
chính sách mà Khổng Tử đưa ra ở một nhà nước nhân bản: trước tiên dưỡng dân sau
đó là an dân.
Do đó, khi nhìn vào một nhà nước dân chủ
hiện đại, muốn hướng tới một nền dân chủ đúng nghĩa phải lấy con người làm
trung tâm, phải chăm lo cho dân, cho dân no ấm. Sau đó mới nghĩ đến việc hướng
người dân vào công việc nhà nước, dạy dân tham gia vào cai trị đất nước. Khi đó
việc thực hiện dân chủ trong dân mới thực sự có chất lượng. Suy nghĩ này cũng
từng được đặt ra, khi có sự tranh cãi nên có dân chủ trước hay phát triển kinh
tế trước, theo tôi là xây dựng nền kinh tế trước sau đó mới xây dựng nền dân
chủ đúng nghĩa.
Thứ
ba, quan điểm của Khổng
Tử là không coi trọng vai trò của pháp luật trong quản lý nhà nước cũng có cái
đáng để học tập, ông không phủ nhận hoàn toàn pháp luật nhưng coi pháp luật là
một công cụ bất đắc dĩ.
Theo ông: ‘‘Dùng chính lệnh để dẫn dắt
dân, dùng hình phạt để đưa dân vào khuôn phép, dân tránh khỏi tội, nhưng không
biết hổ thẹn mà theo đường chính; dùng đức mà dẫn dắt dân, dùng lễ mà đưa dân
vào khuôn phép thì dân có lòng hổ thẹn mà lại cố làm điều hay’’[3]
Liên hệ với thực tế hiện nay, sự sa sút
của một số không nhỏ cán bộ nhà nước, đang là vấn đề Nhà nước ta quan tâm. Do
đó, Nhà nước ta muốn cải cách, muốn đổi mới bộ máy thì phải nói đạo đức, nhân
nghĩa thay vì đơn thuần nói pháp luật với nhau, có chăng nên đề cao đạo đức hơn
là những hình phạt, nếu những hình phạt đôi khi không tương xứng với hành vi vi
phạm. Khi mà xã hội hiện nay đạo đức con người đang xuống cấp trầm trọng. Mà
theo Khổng Tử thì đó là những hành động của bản năng và đã là bản năng hành
động thì không phải là người.
Kết luận:
Cũng như nhân quyền thì dân chủ đã xuất
hiện từ rất sớm với nhiều hình thức và một vài dấu hiệu của dân chủ đã có từ
thời Khổng Tử.
Một Nhà nước muốn có một nền dân chủ đúng
nghĩa, việc đầu tiên là phải bảo đảm cuộc sống cho người dân, chính sách gì
liên quan đến cuộc sống của dân phải được giải quyết trước tiên, rồi mới đến
những chính sách khác.
Đạo đức phải được đề cao, có chăng trở
thành một khẩu hiệu trong toàn tổ chức, trong toàn dân. Và không ai không hổ thẹn
khi mà bị gọi là vô đạo đức, trong xã hội toàn người đạo đức.
< Cảm hứng viết của người viết: Do vừa
mới học Lịch sử học thuyết chính trị, xem clip cắt cổ chủ tiệm vàng, mấy bài
báo về Đòan Văn Vươn, đề tài dân chủ> =))))